Nedir Vicdan?

Cahit Kılıç 16.11.2025 16:04:52

Vicdan meselesine girmek zor iştir. İçinden çıkmak kolay değil…
Müsaadenizle aklım erdiğince, dilim döndüğünce yazmak istiyorum!
***
Nedir Vicdan?
Mücerrettir, tarifi zordur!
Daha doğrusu:
Mücerret bir hakikat: Vicdan gözle görülmez, elle tutulmaz; ama insanın iç âleminde en güçlü terazidir.
***
Özellikle yaşadığımız; keşmekeşi bol, alavere-dalaverenin makbul sayıldığı
ve ahlâk kurallarının rafa kaldırıldığı şu çağda, vicdansızlık caridir.
O vakit gel de vicdanı anlat?
***
Evet, vicdan mücerrettir ama vicdanla yapılan ameller, ortaya konulan faktlar ve eylemler müşahhastır. Yani somuttur, gözle de görülür, elle de tutulur.
***
Çünkü vicdan, sahavet doğurur.
Bir tek lokmasını dahi fakir fukarayla paylaşmak, bir açın karnını doyurmak, sahipsiz bir hayvanı sahiplenip beslemek, varlıklı ise, yardım kuruluşlarına ianeyle el atmak, hatta bizzat bir yardım kuruluşu tesis ederek muhtaçlara hizmet etmek ve bunlara benzer yapılanların tamamı vicdanın tezahürüdür…
***
Çünkü vicdan, adalet doğurur…
Gerek toplumsal, gerekse bireysel olarak her işte ve her konuda adaletle davranmak, o toplumu veya o bireyi yüceltir…
Adalet duygusu, sahiplenir, korur, ezmez, ezilene kol kanat gererek ezene başkaldırır, zalimin eteğine yapışmaz, canını ve malını ortaya koyarak despotlara, zalimlere, tiranlara karşı dik durur.
Her türlü cefaya göğüs gerer, menfaatin esiri olmaz, adalet terazisinden şaşmaz…
Adaletli insan, vicdanını satmaz…
Kalem erbabıysa kalemini satmaz…
Kelâm erbabıysa, kürsüsünden hakkı, hukuku ve adaleti haykırır…
***
Çünkü vicdan, merhamet doğurur.
Merhametle yapılan her iş, her yardım, her sahiplenme vicdanın tezahürüdür…
***
Adaletine, merhametine ve vicdanına kurban olduğum Ali bin Ebutalip;
abdestini alıp akşam namazına duracaktı ki, kapısı çalındı.
Kapıyı açtı ve karşısında bir sâil duruyor:
-Ya Ali, açım.
Hz. Ali, eşi Hz. Fatıma’ya dönerek:
-Ya Bint-i Nebi, neyimiz var vermeye?
Hz. Fatıma:
-Ya Ali, küçük Hasan ve Hüseyin’in sabah kahvaltıları için sadece birkaç tane hurmamız var!
– Getir Ya Fatıma, verelim. Sabaha Allah kerimdir. Çocuklar için bir şeyler buluruz!
***
İşte o Ali bin Ebutalip’ten sonra İslâm Dünyası, bin dört yüz yıldır ki bir Nuşiravan-ı Adil arıyor.
Çünkü, Hz. Ali’nin şehadetinden sonra, adalet, merhamet, şefkat ve dürüstlükten yoksun, bir zulüm iktidarı yönetimi ele geçirdi…
O iktidarın adı: Emevî iktidarıydı. Kurucusu Muaviye bin Ebusüfyan’dı…
Her türlü hile, desise, haram, gösteriş, alayiş, beytülmalı talan onun vasfıydı…
Zulüm, vicdansızlık, ahlâksızlık, halkın malına, canına, ırzına tecavüz de oğlu zalimler zalimi Yezid’den miras kaldı…
***
Belki vicdan mücerrettir ama…
Vicdansızlık hiç de mücerret değil. Tarih boyunca insanlığın başına hep belâ olmuştur.
Bütün inançlarda, bütün dinlerde, bütün mezheplerde, ya da kısaca insanlığın bütün katmanlarında vicdansızlığın zulmü, tarihi kanla yazdırmıştır…
***
Ve maatteessüf, özelde İslâm Dünyası, on dört asırdır Emevî zihniyetinin esaretinden kurtulamadı…
Aslında Emevî nesli, yıkıldı gitti dünyadan… Endülüs’te kalan son artıkları da, İspanyollar ile yaşadıkları asırlar boyunca Hristiyanlaştılar ve Latin Amerika’ya da Hristiyan olarak göçtüler…
Ezcümle:
Nesilleri kesildi ama zihniyetleri bugün hâlâ caridir…
Hem de bir baştan bir başa İslâm dünyasında…
***
Vicdanla yazıya başladık, bakınız nerelere geldik!
Geldik, çünkü tarih geleceğin aynasıdır.
Ve ne yazık ki, bugün aynada tarihin yansımasıyla karşı karşıyayız…
***
Hak, hukuk, adalet, özgürlük, eşitlik, hakça paylaşım ancak bedel ödenerek elde edilebiliyor.
Çoğu kez, ödenen çok ağır bedellere rağmen de elde edilemiyor.
Çünkü, zalimin gerdişi, hukukun gerdişinden daha hızlı ve daha güçlü dönüyor!
***
İster oturup tarihi gözden geçiriniz…
Hitler, Mussolini, Stalin, Franco, Salazar, Pinochet, Vleda, Marcos, Saddam, Zeynelabidin Bin Ali, Şah Rıza Pehlevi, Pol Pot, Mao gibi zalim tiranların yaptıklarını inceleyiniz, mideniz bulansa da hiç olmazsa bilgi edinir, vicdanınızı güncellersiniz…
Günümüzün tiranlarını, zalimlerini de asla unutmayınız…
Ve emin olunuz ki, gün gelecek tarih, bugünkülerin de yüzüne tükürecek!

***
BİLGELERDEN VİCDAN SÖZLERİ

“Allah’ı anmayan vicdan, hâkimsiz mahkemeye benzer.” Jean-Jacques Rousseau

“Vicdan, karanlıkta bile yol gösteren görünmez bir ışıktır.” Lâ Edri

“Vicdanı tertemizdi zira onu hiç kullanmamıştı.” Stanislaw Lee

Yazarın Diğer Yazıları