Dünkü yazımda Afganistan’da ABD-Çin karşılaşmasının kaçınılmaz olduğunu, bunun da bölgedeki bütün dengeleri alt üst edeceğini anlatmaya çalıştım.
Kaldığımız yerden devam ederek bunun nedenlerini açıklamaya çalışacağım.
Öncelikle; ortada ilginç bir yöntem ve “incelik-kabalık” meselesi var.
İkisi de emperyalist güç ve dev ülke…
Ama:
ABD Afganistan’a pislik ekip pislik üretir ve orasını bölgenin uyuşturucu merkezine dönüştürürken, Çin, bu ülkenin değerli taşlarını ve madenlerini toplayıp işledi..
2009’un başlarında Çin şirketi olan “Jiangxi Copper Company Limited” Afganistan’la 40 yıllık bir anlaşma imzalayop bu ülkenin bakır madenlerine çöktü ve burada, dünyanın en zengin bakır madenini keşfetti.
Bizim yaranmacı medyacılarımız ve siyasilerimize danışmanlık eden “uzman”larımız (!) böyle gereksiz konularla pek ilgilenmediklerinden, bunları bilmezler…
Zira onlar için önemli olan, günlük yaygara ve seslere kulak kesilip uygun ritimlerde ve kendilerinden istenen tepkileri vermek, geri kalan zamanlarında da ya servet devşirmek, ya da zevk-ü sefaya dalmaktır.
***
Nerede kalmıştık?
2011’de Çin milli şirketlerinden CNPC, Afganistan’da belli bazı bölgeleri 30 yıllığına kiralayarak orada 3 petrol kuyusu açtı ve bunları da 30 yıllığına kendisi sattı..
Bunu 400 milyon dolara kotardığını söylersem şaşırmaz mısınız?
***
Çin’in Afganistan yatırımları madenlerle sınırlıdır.
ABD menşeli Afgan hükümetleri Çin’den kredi almayı reddettiler (faizleri de yüksekti).
ABD menşeli Afganistan hükümetinin en büyük emeli, Hindistan’ın yatırım yaptığı “Çabehar” projesine ortak olup o yolla Fars Körfezi’nin sıcak sularına ulaşabilmek olmuştur.
Eh, İran da bunu biliyor ve ona göre taşlarını diziyordu tabi…
***
Ama aniden Taliban’ın yine devreye girip ülkeyi ele geçirmesi bütün dengeleri bozdu.
Çin şimdi orada çok bilinmeyenli bir denklemle karşı karşıya bulunuyor, tabi ki biz de, İran’la Hindistan da öyle…
Çin yıllardır Pakistan üzerinden ticari bir koridor açmayı başardı ve Goa –goadr- limanı üzerinden Umman Denizi’ne ulaşabildi.
Buna paralel bir başka koridoru da Ortadoğu ülkeleri İran ve Türkiye üzerinden Avrupa’ya doğru açtılar.
Bildiğimiz İpekyolu…
Batılılar, Türkiye üzerinden Mavi Koridor’la Orta Koridoru da, İran’la Türkiye arasında bir ihtilaf, en azından rekabet yaratma maksadıyla kullanma peşinde..
El ele verirsek, Batı kaybeder, yoksa her ikimiz de kaybeden, onlar ise kazanan taraf olacak…
Bunu da bir yerlere not edin lütfen…
Bu fakirden söylemesi…
***
Şimdi Çin’in neden güvenlik sorunu yaşadığını farketmişsinizdir.
Taşlara dokunanlar bunları dikkate almalıdır.
***
Çin’in Pakistan’daki yatırımları daha önce aşırı dinci gruplar, özellikle Taliban’ın saldırılarına uğramıştı.
ABD’nin Taliban’la açık-gizli görüşmelerini bilen Çin, bu ikilinin ittifak edebileceğini de hesaba katmıştır çoktan..
Çünkü bunun da uzun bir geçmişi var…
Unutmayalım ki, ABD orada Taliban’ı da kullanarak yenebilmişti Sovyetler’i…
Şimdi de ansızın oradan kaçıp gitmesi ve birdenbire Taliban’ın hızla ülkeye egemen olması, Çin’in yeni bir ABD oyunuyla karşı karşıya olması ihtimalini kuvvetlendiriyor..
Mesela, Taliban, şimdi Çin-Afgan sınırında güvenlik sorunu yaratabilir..Bunu ABD’nin yaptığını bilse bile; Çin ABD’yle değil, Taliban’la uğraşmak zorunda kalacak..
Şimdiden söyleyelim: ABD kesinlikle Taliban içindeki en güçlü kanatla işbirliği içindedir…
ABD böyle bir şeytandır işte..
Çin de buna benzer adımlar attı ve geçtiğimiz günlerde Çin’in Tiyançin (Tianjin= T'ien-chin) şehrinde Çin Dışişleri Bakanı , Taliban yetkilileriyle görüştü.
Ama, tek akıllı da onlar değil tabi ki…
Bizler, yani bölge ülkeleri ise, ortak milli çıkarlarımızı çok iyi tanımak ve sırt sırta verip korumak zorundayız.
O zaman ABD de, Çin de, havaya yumruk sallamaktan öteye gidemezler..
***
Çin’le Afganistan arasında 76 km’lik ve sarp dağların oluşturduğu çok zor coğrafyadan müteşekkkil bir sınrı var.
Afganistan burada yol çalışmalarına başladı bile…
Dalahan’dan Herat’a, oradan da İran-Türkiye yoluya Avrupa’ya veya en azından bu 2 büyük ülkeye uzanacak bir koridor da Çin’in alternatifleri arasındadır muhtemelen..
***
Gelelim zurnanın deliğinin zırt dediği yere:
Afganistan’ın, kobalt ve lityum alanında dünyanın en zengin yataklarından birine sahip olduğunu biliyor muydunuz?
Düne kadar pek önemsenmeyen bu 2 maden,elektrikli otomobil üretimine başlanıp da petrole bağımlılığı azaltınca pek kıymetleniverdi.
***
Bolivya’da 2019’da gerçekleşen askeri darbenin nedeni de bu ülkenin lityum madenlerini ele geçirecek anlaşmaları yeni hükümete, yani darbe yaptırdıkları ekibe imzalatmak değil miydi?
***
Bu hengâmede ve bunca denklem arasında Çin’in Taliban’la neden yakınlık kurmak istediği anlaşılmıştır sanırım.
***
Batılı ülkeler Afganistan üzerinde baskı kurmaya kalktıklarında Çin devreye girip Afganistan’a yardım edecek.
Bu hem bizim, hem İran ve Pakistan’ın fevkalade işine gelen bir durumdur ve geçmişte de emsalliği vardır.
***
Taliban ın ABD karşıtı Kuzey Kore’yle maden anlaşmasına başlaması da aynı doğrultuda olumlu bir adımdır ve ABD’yi bölgeden sökmeye yarayacak girişimlerden biridir.
***
Çin’le ABD arasındaki Afganistan restleşmesi, Ruslarla İngilizlerin ortadoğudaki restleşmelerinin uzantısı veya benzeridir.
AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josef Borrell’in geçtiğimiz günlerde, “ABD Afganistan’dan çıkınca Rusya ve Çin’e gün doğdu” demesi de bu paniğin neticesidir..
Demek ki, ABD, Çin’in Afganistan’da güçlenmesine seyirci kalmayacak, Afganistan’da sürekli kaos çıkarmaya çalışacak, burada Çinlilere saldırı düzenlemeyi deneyecek…vs.
Ama Çin’in ABD’ye karşı bölge ülkeleriyle iyi bir koordinasyonu ve işbirliği olduğundan artık ABD’nin işi her yerde çok zor…
***
Dün, İran’ın Şanghay Birliğine üyeliğinin kesinleşmesinin ardında da bu güçlü işbirliği ve yardımlaşmanın yattığını söylemek sürpriz olmayacaktır.
Zira İran ve Pakistan, ABD karşısında Çin’in Afganistan’da güvenliğine ve ekonomik varlığına destek olabilecek güçlü bir pozisyondadır ve bunu görebildiğimizde, bizim için de aynı şey, özellikle Rusya’yla birlikte geçerli bir olacaktır.
Pakistan Afganistan’ı daima siyasi bir manivela olarak kullansa da, bu konuda ABD’nin yanında yer almayacağı kesin…
***
Görüldüğü gibi, Afganistan olayı hiç de göründüğü kadar basit değil ve çok bilinmeyenli bir denklem..
Ama bu denklemi anlamak ve çözmek pekala mümkün…
ABD’nin ani kaçışı, ani ve hızlı çıkışı bazı soru işaretlerini beraberinde getirse de, bölgede ve Afganistan’da çok daha uzun bir geçmişi ve kökleri ve ilişkileri olan komşu ülkeler için bu soruların cevabı ve meselenin çözümü bellidir.
Basiret, sabır, dürüstlük ve azim; bu olayın kazanan tarafı olacaktır.
Afganistan halkı bunca zulüm ve bedbahtlığı hak etmiyor.
Sağlıcakla kalın efendim.
