Bilgelik bir tazelenme işidir. O halde şöyle diyebiliriz: Bilgeliğin temeli tazelenmedir. Peki, bunu nasıl başaracağız?
Bilgi ile ahlaki bağlamda ilişki kurarak! Bu dalda yetkin olmak lazım.
İlişki kurup yetkin olma söz konusu olunca, ahlakta denge meselesinin zorunluluğu kendini gösterir.
Ahlak, üç genel gücün objektif ve subjektif olarak dengesidir. Bu üç genel gücü insanın içine Tanrı yerleştirmiştir. Bunlar: "İhtiras, öfke ve düşüncedir."
Bütün eylemler bu üç genel güçten neşet ederler. Bunların açılımı kısaca şöyledir:
-İhtiras: Bunun kapsamında her şey benim olsun, tavizsiz benim olsun meselesi vardır. Elde etmek için cinayetler bile işleyebilir.
-Öfke: Bunun kapsamı korumaya yöneliktir. Canı, malı, vatanı! Kişi bunları korumak için öfkelenir, ileri boyutta cinayetler işleyebilir.
-Düşünce: Bunda ise mukayese vardır. Kanıt, akıl yürütme. Bunun ileri boyutu kişiyi yoldan çıkarır, hak-hukuk tanımaz olur.
İşte bu üç genel gücün dengelenmesine ahlak denir. Ahlak bu denge üzerine yükselir. Bunları bilmek bilgelikten bir şubedir.
Bilge olmak, bilgiye bir fonksiyon kazandırmaktır. Acaba kişi edindiği bilgilere nasıl fonksiyon kazandırabilir?
Bilgi birikimi, müktesebatın sac ayaklarından biridir. Müktesebat; dava şuuru, sadakat ve bilgi birikiminin genel adıdır.
Eğer bilgiye fonksiyon kazandırırsan sende sadakat ve dava şuuru gelişir. Mükemmel bilgileri onaylıyoruz fakat bu bilgiler her zaman yol gösterici demek değildir.
Yol göstericilik bir tahkik aşamasıdır. Tahkik, bilgiye fonksiyon yüklemedir. Konu yol göstericilik olunca bunu başarmanın yolu da tahkikte insaftan ayrılmamaktır.
Bilginin çoğalması değil, doğru olanı ona fonksiyon kazandırır. İktidar arzusu taşıyanlar, bilginin doğruluğunu değil de çoğalmasını isterler. Bu bir risktir.
Hatalı bilgi, bilmezlikten daha tehlikelidir. Onun verdiği tahribatın önü alınamaz. Doğru bilgi, deruni tecrübelerdir.
Kur'an düşünceyi ve hissi bilgi vasıtası olarak tanır. Bunun için nefis tezkiyesini şart görür, yani arınma. Arınma eylemi bilgiye fonksiyon yüklemedir.
Bilgelik kişide ki bir üst yapıdır, bundandır o, insana dürüstlük getirir.
Şöyle bir zorluk her zaman sancı yaratmıştır. Millilikten evrenselliğe geçiş sancısı! Bilgeliğin en zor yanıdır bu, en çetin fonksiyon. Bunun için tümele yönel, sonra bölümler üzerinde yetkin ol.
Böyle olunca hem fonksiyon kazanırsın hem de ihlaslı bilgi zatına işler. Bir şey zata işledi mi, sevgi başladı demektir. Mecnunu sevmeye teşvik etmek saçmalıktır sözünü anlamak lazım!
